De vernieuwing van 170 woningen in het Haerenkwartier tekent de huidige opgave en dynamiek van de woningmarkt. De wijk stamt uit de wederopbouw van Nederland na de oorlog, een periode waarin de moderniteit ons land tegemoet lachte, maar waarin er door bevolkingsgroei en woningnood met een spectaculaire snelheid is ontwikkeld en gebouwd. In zekere zin noopt de huidige druk op de woningmarkt tot dezelfde snelheden, die in combinatie met duurzame ambities vaak voorbij gaan aan het karakteristieke ‘gezicht’ van dergelijke wijken. Wij vroegen ons af: kunnen we de vernieuwing en verduurzaming van het Haerenkwartier niet aangrijpen om de door bewoners zo gewaardeerde eigenschappen van de plek te versterken en verrijken?

In onze zoektocht naar een passend ontwerp voor de vernieuwing van het Haerenkwartier zijn we vertrokken vanuit de plek. We hebben goed om ons heen gekeken. De typische wederopbouwijk ligt als een eiland tussen andere dorpsdelen, aan de noord- en zuidoostzijde vooral bedrijvigheid, aan de westzijde een woonwijk uit het begin van de eenentwintigste eeuw. De buurt wordt van de directe omgeving gescheiden door stevige groenstructuren, die de eigen aard en sfeer van de plek versterken. Wat opvalt is dat het Haerenkwartier niet ontoegankelijk of gesloten is, maar door de ruimtelijke opzet, ligging en groenstructuur wel een duidelijk eigen identiteit bezit. Dit is een herkenbare plek

Hoe ambitieus en omvangrijk de opgave voor vernieuwing ook is, dit ‘wezen’, deze beleving van de plek vormt het vertrekpunt van ons ontwerp. We beginnen aan een nieuw hoofdstuk, maar de basis ligt vast. Vraag is: wat kunnen we bijdragen, terug bouwen maar dan met iets extra’s? Het Haerenkwartier is met een specifieke jaren zestig bouwsystematiek gevormd; wij bieden een voor deze tijd onderscheidende bouwsystematiek, één die ontwerp-ruimte laat voor een overtuigende lokale verbondenheid en die ervoor zorgt dat het vernieuwde Haerenkwartier er straks verrassend vanzelfsprekend bij ligt.

De organisatie van het wonen zelf is het fundament van het plan. Het Haerenkwartier is tenslotte de plek waar al generaties zich thuis voelen. Het wonen aan de straat, het koken aan de informele tuinzijde, we vormden onze plattegronden totdat ambities, ‘woongewoontes’ en bouwsysteem goed op elkaar pasten. Deze ‘manieren van wonen’ koppelen we aan de structuur van de wijk, zodat we op buurtniveau plekken beter kunnen identificeren, een eigen gezicht kunnen geven. Niet elke woning is immers gelijk en niet elke plek behoeft dezelfde uitstraling. We voegen een laag toe aan de stedenbouwkundige opzet; we tasten de structuur niet aan, maar verrijken die, zodat markante en treffende plekken binnen de wijk ontstaan.

Het accentueren van plekken in de wijkstructuur doen we allereerst door ze met het groene karakter van de buurt te verbinden, zodat we de relatie van een duurzame architectuur met het natuurlijke karakter van de omgeving overtuigend kunnen verbeelden. Door de schaal van de houtwallen aan de randen van de wijk is het Haerenkwartier aantrekkelijk voor vleermuizen, zwaluwen, mussen en spreeuwen, waarvan er in de wijk legio worden geteld. Deze gevleugelde wijkbewoners geven we een prominente plek in de kopgevels, waardoor er geometrische patronen ontstaan die de opnieuw geïnterpreteerde rijwoningen verfijnen. Langs de hoofdwegen voorzien we de koppen bovendien van een extra dimensie. De kopgevels krijgen dus een voorname rol in de uitstraling van de wijk. We zien ze als een hedendaagse vertaling van de samenhang tussen de architectuur en de stedenbouwkundige structuur van de wijk.

Naast de accenten op de kopgevels doen we nog een ingetogen toevoeging aan de karakteristieke naoorlogse stad van de ‘wijkgedachte’. We verbreden de kleurstelling en maken drie combinaties van aardtinten die passen bij de context, maar die de verschillende rijwoningen van de buurt nog meer een eigen gezicht geven. Naast de bestaande zandgele en aarde-rode bakstenen die aan de basis van de wijk liggen, voegen we een zacht-grijze steen toe, die samen met subtiele tinten groen, bruin, ivoor en wit voor het kozijnwerk een genuanceerd kleurenpalet oplevert. Hiermee verlevendigen we de buurt, nemen we het bestaande kleurgebruik als uitgangspunt voor een eenentwintigste-eeuwse vertaling, maar respecteren we de interne samenhang en opzet van de wijk.

Hoewel de wijk een heldere compositie van stempels heeft, denken we deze nog te kunnen verbeteren. Bovenop de bestaande layout bieden we daarom een miniem gewijzigde, alternatieve verkaveling, waarmee de kracht en uitstraling van zowel de woningen als de wijk nog beter voor het licht komen. We maken plekken die de architectuur laat spreken. De sobere, terughoudende en goed doordachte wederopbouwarchitectuur krijgt de herinterpretatie die deze verdient. We zien het plan als een ode aan de wijk: de architectuur is bescheiden en passend, het ontwerp van de gevel helder en krachtig, het materiaalgebruik ongekunsteld maar duurzaam, met eenvoudige, maar doeltreffende details. De woning is als een ‘oude bekende’, opgeknapt, eigentijds, maar weer onmiskenbaar behorend bij de toekomst. De vernieuwing van het Haerenkwartier vormt een overtuigende interpretatie van de plek en verfraait deze, zonder het wezenlijke karakter uit het oog te verliezen.

Bronnen: luchtfoto – Google Maps.com