BESTE BEWONERS,

De vernieuwing van de Bronswoningen typeert een ingrijpende opgave, één die in elk geval in het noorden van Nederland de dynamiek en druk op de woningmarkt bepaalt. Aardbevingen, een verouderde woningvoorraad en de ambitie om architectuur duurzamer te maken lijken een hele generatie woningbouw —oneerbiedig gezegd— van de kaart te vegen: plekken waar ruim een halve eeuw woongeschiedenis ligt, waar u uw ziel en zaligheid heeft opgebouwd, waar herinneringen, gewoontes en woonroutines zijn gegroeid.

Gebouwd als collectieve woningbouw zijn de Bronswoningen uiteindelijk in uw handen overgegaan, wat ervoor gezorgd heeft dat elke woning een uniek gevelbeeld en een eigen karakter heeft. Schuurtjes, bergingen, garages en andersoortige uitbreidingen verrijken de buurt met een prettige kakofonie van zelf aangebrachte voorzieningen aan de achterzijde.

De opgave voor de Bronswoningen maakt van u, de bewoners, in feite een groep van 155 opdrachtgevers, die we allemaal een specifiek voor deze plek passende woning willen aanbieden. We begonnen daarom met goed om ons heen kijken en vroegen ons af: kunnen we de vernieuwing van de Bronswoningen inderdaad aanvliegen als een uitdaging om 155 woningen individuele woningen te maken, maar er tegelijk voor zorgen dat het geheel meer wordt dan de optelsom van particuliere uitingen? Kunnen we de delicate maar treffende balans tussen het gemeenschappelijke karakter van de wijk en de individuele karakter van de woningen weer tot vertrekpunt van de vernieuwing maken?

Liever kijken dan lezen? Bekijk de videos waarin we het plan stap voor stap uitleggen.

COLLECTIVITEIT VERSUS INDIVIDUALITEIT

De Bronswoningen waren volgens een specifieke jaren zestig bouwsystematiek opgezet en ook nu gebruiken we in het plan voor vernieuwing een actuele en onderscheidende manier van bouwen. Het prefab-systeem laat ontwerpruimte voor kenmerkende verschillen, maar biedt een veilig betonnen casco dat als hoofddraagconstructie voor een aardbevingsbestendige woning dient. We gebruiken het systeem om de indeling van de plattegronden, bekende woongebruiken en de bouwwijze tot één overtuigende ambitie te vormen.

Met het casco bouwen we een hoogwaardige standaardwoning als basis, die aansluit op de vorm en indeling van de vier bestaande woningtypen, maar groter is. We beginnen aan een nieuw hoofdstuk, maar de basis ligt vast. Wat kunnen we bijdragen, terug bouwen maar dan met iets extra’s? Omdat we gecharmeerd zijn van de ruimtelijke en beeldende dynamiek die door de tijd heen in de wijk is ontstaan, nemen we de gezonde spanning tussen een collectieve en individuele uitstraling als een vanzelfsprekend gegeven voor het vervolg.

We hanteren de vijf meter-lijn aan de achterzijde van de woning als het symbool van deze spanning. Alles wat achter deze vijf meter in de afgelopen halve eeuw is gebouwd, laten we onaangeroerd, zodat letterlijk de meest persoonlijke bouwgeschiedenis van de plek gewoon in de nieuwe wijk kan worden opgenomen.

ONTWERPBOUWSTENEN

Met de hoogwaardige standaard als basis creëren we een coherent plan, dat we verenigen met het hart en de ziel van de wijk. Het bouwsysteem vervangt de hoofdbebouwing en volgt het vertrouwde stratenpatroon zoals dat er ligt. Geen verrassingen op dat vlak kortom. Het mooie is echter dat het bouwpakket zoveel ruimte laat om de standaard te verfijnen, dat we die volledig kunnen inzetten voor een systeem van keuzeopties: ‘ontwerpbouwstenen’ waarmee u de woning naar eigen inzicht kunt verlevendigen.

Zoals u de indeling en het gevelbeeld van de bestaande woningen stap voor stap heeft getransformeerd, zo hebben we alle 155 woningen de mogelijkheid gegeven om een eigen inrichting en uitstraling te krijgen. Hiermee vangen we de ‘essentie’, het wezen van de wijk. We bewaren de identiteit van de buurt zonder dat we de vernieuwing of andere keuzes in de weg zitten.

Van de vier basistypen bieden we naast de standaardindeling een levensloopbestendige variant en uiteenlopende keuzes in de vorm en positie van de keuken, het plaatsen van wanden of en-suite-deuren beneden, de positie en vorm van de badkamer op de verdieping als ook de grootte en het aantal slaapkamers. Daarbovenop zijn er keuzes voor praktisch elk geveldeel en het leuke is dat de keuzes voor indeling en gevel elkaar ook nog eens beïnvloeden.

Met de combinatie van samenhangende blokken en individuele keuzeopties proberen we de bijzondere en unieke kwaliteit van uw Bronswoningen bij de vernieuwing een vervolg te geven. We hebben hier immers niet met een willekeurige wijk te maken, maar met een groep woningen die nauw verweven is met de geschiedenis en ruimtelijke ontwikkeling van Appingedam. De principes die aan de Bronswoningen ten grondslag liggen en die de plek maken tot wat het is, hebben we als uitgangspunt genomen voor onze zoektocht naar een passende en vanzelfsprekende architectuur.

de Nieuwe tijd

Stedenbouwkundig vormen de Bronswoningen haast een onafhankelijke ruimtelijke eenheid, terwijl de buurt historisch gezien een kantelpunt verbeeldt in de woningbouwontwikkeling van de twintigste eeuw. De specifieke vorm en positie van de wijk versterken de eigen aard en sfeer van de plek, geven de buurt een herkenbaar aanzien. De opgave voor vernieuwing is daarom een gevoelige. Hoewel nieuwe bouwstandaarden en het aardbevingsdebat de voorziene sloop en nieuwbouw ongetwijfeld rechtvaardigen, vergeten we soms hoezeer naoorlogse woningbouw zoals de Bronswoningen een nieuwe tijd vertegenwoordigde en een onvoorstelbare toename in wooncomfort en luxe betekende. Het was de periode waarin de moderniteit en het wonen van de toekomst ons land tegemoet lachte.

Als we de moeite nemen om goed naar de kwaliteit en kenmerken van de bestaande buurt te kijken, zien we dat het onderlinge verband niet verloren is gegaan, terwijl de variatie in het gevelbeeld van de individuele woningen tot in het extreme is doorgevoerd. Kozijnwerk, deuren, pui-invullingen, borstweringen en balkons zijn er in alle vormen en kleuren.

Wij vroegen ons af: kunnen we de vernieuwing, versterking en verduurzaming van de Bronswoningen aangrijpen om de door de bewoners zo gewaardeerde eigenschappen van de plek te bekrachtigen en verrijken? De samenhang van de architectuur moet op buurtniveau zijn gewaarborgd, maar moeten we verfijnen met individuele keuzes op woningniveau. De architectuur van rijen en straten moet consistent zijn, het gevelbeeld moet zowel rust als expressiviteit uitstralen.

KARAKTERISTIEK

De typische ‘Damsterarchitectuur’ vormt een dankbare context en omdat hieraan in de directe omgeving in het afgelopen decennium op wel heel bescheiden wijze invulling is gegeven, willen we voor de meest prikkelende voorbeelden ons perspectief iets groter maken en iets verder de geschiedenis in. In combinatie met het karakter van de buurt zelf voeden bekende Damster meesterstukken het streven om tot een overtuigende typering en uitstraling van de nieuwe Bronswoningen te komen, die de buurt tot een specifieke en wederom representatieve plek kunnen maken.

Niet alleen heeft Appingedam treffende metselwerkgebouwen uit de middeleeuwen, de renaissance en de klassieke periode, ook uit de vroege twintigste eeuw ontwaren we karakteristieke baksteenarchitectuur. We kunnen een basispalet onderscheiden dat wordt bepaald door de Groninger rode baksteen, in combinatie met donkere grijsblauwe, soms bruine tinten.

Maar wie goed naar de omgeving en de Appingedamse klassiekers kijkt, bemerkt een uitgebreid spectrum van genuanceerde roodtinten, die gezamenlijk de Damsterarchitectuur vormen. Rood, soms richting bruin, nu en dan tegen oranje, af en toe met een paarse zweem; het palet is zo veelzijdig en genuanceerd, dat we onmogelijk aan deze inspiratie kunnen voorbij gaan.

AMBITIE

De rijkdom en nuance van architectuurvoorbeelden in Appingedam en de specifieke eigenheid van de Bronswoningen sluiten aan op onze onvermoeibare ambitie om hoogwaardige woningbouw te realiseren die op een bepaalde plek thuis hoort. We hebben inmiddels op verschillende plekken het voorrecht gehad om ervaring op te doen en we kunnen met overtuiging zeggen dat we hoogwaardige architectuur aanbieden zonder dat we hiervoor de hoofdprijs vragen.

Degelijke bakstenen gevels, conventionele maar vakkundige details, een palet dat past bij de omgeving (zoals het beeldkwaliteitsplan voorschrijft): dit zouden geen ambities maar gewoon een vanzelfsprekende vertrekpunten moeten zijn. Wie de verschillende hoogtijdagen van de woningbouwtraditie in Nederland kent, begrijpt waarom deze principes geen verworvenheden van, maar de voorwaarde voor een hoogwaardige bouwcultuur zijn.

ontwerp

Hoe ambitieus de opgave voor vernieuwing van de Bronswoningen ook is, de beleving van de bestaande woningen, de mengvorm van eenheid en diversiteit, vormt het begin van de nieuwe architectuur. De woning zoals we die kennen, waar u zich al generaties thuis voelt, bouwen we terug, maar we verruimen die, zodat deze aan alle huidige eisen en regelgeving kan voldoen. Wanden zijn beter geïsoleerd, zijn dikker, deuren zijn breder, verdiepingen hoger, de ruimtes ‘ademen’ kortom meer.

We bouwen dus meer volume en omdat we hiermee in de richting van de vijf meter-lijn opschuiven hebben wij bij het type van twee bouwlagen (Type A) de entree- en voorzieningenzone in de richting van de voordeur naar buiten geduwd. ‘Nieuwe’ ruimte gaat dan ten minste niet direct op aan ‘regelgeving’ en eisen en we houden genoeg plek voor een voorname entree, met voldoende ruimte voor jassen, schoenen en paraplu’s.

Met de nieuwe portalen creëren we een ritmiek die ons bekend voorkomt en die op stedenbouwkundig niveau de schakeling van de individuele woningen benadrukt. Tussen het niveau van de wijk en dat van de woning in voegen we een nieuwe stedenbouwkundige laag toe, een variatie die de bestaande blokstructuur bestendigt maar tevens nieuwe gradaties toevoegt, zodat we de balans tussen individualiteit en collectiviteit nog beter met de Appingedamse context kunnen verbinden.

We gebruiken vier sorteringen ‘Appingedams’ metselwerk en drie kleuren voor de draaiende delen, waarmee we een palet van drie kleurcombinaties krijgen die we gelijkmatig over de wijk kunnen verdelen. Hierdoor maken we op buurtniveau beter identificeerbare blokken, die aangrenzend altijd licht in kleur verschillen. We creëren treffende en markante plekken omdat de specifieke hoedanigheid van de blokken nog eens bijdraagt aan het eigengereide karakter van de woningen.

Speciale zorg besteden we aan de kopgevels, waarmee we de relatie tussen de architectuur en de structuur van de wijk extra kracht bijzetten. Hiermee brengen we een ode aan de bestaande wijk, waarbinnen kopgevels altijd een kenmerkende vertaling van het destijds moderne type is geweest. Omdat de wijk veel kopgevels kent vormen deze ‘knappe koppen’ een feest der herkenning. Bijzondere metselwerkpatronen en speciale behuizing voor gevleugelde wijkbewoners zorgen voor de geometrische patronen die het gedachtegoed van de oorspronkelijke architectuur in herinnering brengen. We zien de knappe koppen als een eigentijdse interpretatie van de samenhang tussen de wijk en de woningen.

Omdat we de basisstructuur van stroken nog meer kracht bijzetten, biedt het geheel genoeg houvast voor een uiteenlopende invulling van individuele gevels. Sterker nog, de diversiteit van de gevelkeuzes zal bijdragen aan een levendige uitstraling van de gevels, waarbij verschillen in gevelindeling de individuele uitstraling van de woningen accentueert – zoals we eigenlijk in de huidige situatie ook aantreffen en gewend zijn. De woning is nieuw, klaar voor de toekomst, stevig en duurzaam, maar kan worden vormgegeven volgens de transformatie die zich bij de Bronswoningen in decennia heeft ontvouwd.

De vernieuwing van de Bronswoningen vormt een krachtige interpretatie van de plek en verfraait deze, zonder het wezenlijke karakter ervan uit het oog te verliezen.

Bronnen: luchtfoto – Google Maps.com, foto Jan Brons – Beeldbank, collectie Blaak, Groninger Archieven